Oddziaływanie na środowisko można podzielić na kilka etapów. Pierwszym z nich jest określenie aktualnej sytuacji w instytucji, czyli odpowiedź na pytanie: co i w jakich ilościach jest zużywane. Można się tu posłużyć kalkulatorem śladu węglowego albo wodnego, który stworzy ogólny obraz. Kolejnym krokiem może być wyznaczenie limitów zużycia określonych zasobów. Najprościej monitorować zużycie energii, wody czy choćby papieru (potrzebne informacje znajdziesz na licznikach albo fakturach). W instytucjach, w których korzysta się z samochodów służbowych, warto monitorować, ile schodzi na to paliwa. Kiedy wykonasz już monitoring zużycia wybranych zasobów, możesz przejść do następnego kroku – czyli zmiany łańcucha dostaw. Warto zweryfikować zakupy pod kątem wpływu na środowisko (wyroby certyfikowane, np. fair trade, produkty firm redukujących ślad węglowy lub lokalnych kooperatyw) oraz wprowadzić przetargi uwzględniające kryterium środowiskowe. Jednocześnie na każdym etapie wprowadzania zmian rozwijaj świadomość zespołu odnośnie do edukacji ekologicznej – dbaj o samokształcenie czy zewnętrzne szkolenia. Bardziej skomplikowanym działaniem oraz wymagającym większych inwestycji jest audyt.
KROK 1
Na pierwszym etapie ważna jest ocena aktualnej sytuacji w instytucji, czyli odpowiedź na pytanie: w jakich ilościach zużywane są zasoby. Na początku warto wybrać obszary, które łatwo poddać monitoringowi, takie jak zużycie energii, wody, papieru czy paliwa w samochodach służbowych. Potrzebne informacje znajdziesz na licznikach albo fakturach.
Kalkulatory śladu węglowego i wodnego
Ślad środowiskowy to narzędzie służące do określenia stopnia wpływu na środowisko. Umożliwia porównanie własnego w tym udziału z oddziaływaniem innych organizacji. Ślad środowiskowy określa wpływ na środowisko całościowo, włączając w to ślad węglowy i ślad wodny.
Dostępne online darmowe kalkulatory obliczają najczęściej ślad węglowy. Nie są to narzędzia idealne, ale dają pewien ogólny obraz (np. kalkulator śladu węglowego, kalkulator śladu wodnego). Jeżeli zależy Ci na fachowych i precyzyjnych badaniach śladu środowiskowego, musisz się liczyć z procesem długotrwałym i kosztownym.
Wyznaczenie limitów
Określenie limitów zużycia paliwa, druków, energii, wody itp. oraz ich monitorowanie wpływa na ograniczenie zużycia zasobów, może też kształtować skalę i sposób funkcjonowania instytucji. Jeżeli okaże się, że macie do dyspozycji określone ilości zasobów na rok, będziecie starali się nie przekroczyć tego poziomu.
KROK 2
Zrównoważone zakupy
Warto przeanalizować wpływ instytucji na łańcuch dostaw poprzez zrównoważone zakupy. Łańcuch dostaw to struktura, w ramach której produkty powstają i są transportowane do miejsca konsumpcji. Zarządzanie nim powinno spełniać najwyższe standardy jakości i odpowiedzialności. Zrównoważony łańcuch dostaw bierze odpowiedzialność za cały cykl życia danego wyrobu: od wydobycia surowców do momentu, kiedy produkt staje się odpadem. Oznacza to przestrzeganie norm środowiskowych oraz dbanie o prawa człowieka i warunki pracy osób zaangażowanych w wytwarzanie danej rzeczy (zobacz).
Instytucja kultury nie ma możliwości monitorowania całego tego procesu, ale może się oprzeć na informacjach udostępnianych przez producentów. Należą do nich m.in. certyfikaty dotyczące przestrzegania zasad sprawiedliwego handlu (fair trade; zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY). Na niektórych wyrobach można też znaleźć etykietę z wyliczonym śladem węglowym. Ponadto firmy czasem dodają informację o tym, że redukują ślad węglowy albo go neutralizują. Istnieją także mniej formalne sposoby pozyskiwania wiedzy o produktach i usługach – można np. promować ekonomię społeczną, współpracując z lokalnymi kooperatywami.
Edukacja ekologiczna
Pracownicy i pracowniczki powinni mieć szansę zapoznania się z informacjami zgromadzonymi podczas mierzenia wpływu instytucji na środowisko (zobacz). Równy dostęp do wiedzy pozwoli na kolektywne podejmowanie decyzji, np. tych dotyczących działania instytucji i wyznaczania priorytetów. W miarę możliwości finansowej warto także zorganizować odpowiednie szkolenia (zobacz: PRACOWNICZKI I PRACOWNICY).
Audyt
Audyt to badanie aktualnej sytuacji w organizacji. Może polegać na weryfikacji dokumentów dotyczących obowiązków środowiskowych instytucji (audyt środowiskowy), analizie łańcucha dostaw i wpływu na środowisko (audyt z zakresu zrównoważonego rozwoju) lub badaniu praktyk codziennych osób zatrudnionych, procesów oraz sposobu korzystania z budynku. Osoby wykonujące audyt opierają się na dokumentach, rozmowach z pracownikami i obserwacji ich zachowań w przestrzeni danego miejsca (człowiek–przestrzeń–środowisko). Za pomocą różnych narzędzi poszukują obszarów do optymalizacji, której celem jest maksymalne wykorzystanie zasobów (audyt zero waste; zobacz: AUDYT).
Przetargi z kryterium środowiskowym
Warto weryfikować firmy, z którymi nawiąże się współpracę – poprzez przeprowadzanie zielonych przetargów z kryterium środowiskowym, promowanie spółdzielczości oraz zakup ekologicznych usług i produktów. Przygotowując Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) warto rozważyć wpisanie takich punktów jak: potwierdzenie złożenia sprawozdań środowiskowych, wykorzystywanie materiałów z recyklingu i/lub ekologicznych, kryteria środowiskowe (czyli sposób, w jaki firma zmniejsza ślad środowiskowy), bieżące śledzenie rozwiązań zrównoważonych i niezwłoczne informowanie o nich klienta etc. Zwróć uwagę także na inne cele związane ze zrównoważonym rozwojem, takie jak: stabilność zatrudnienia w firmie (umowy o pracę) czy zapewnianie równych szans (opis zespołu, polityka wynagrodzeń).
Przykład takiego przetargu przeprowadzonego przez Zachętę znajdziesz tutaj.
KROK 3
Strategia zrównoważonego rozwoju instytucji
Na tym etapie warto przygotować strategię zrównoważonego rozwoju instytucji, opartą na zgromadzonych doświadczeniach i wiedzy. Do jej tworzenia można wykorzystać dane pochodzące z analizy wpływu instytucji na środowisko (minimalizacja zużycia zasobów, wyznaczenie limitów, zrównoważony łańcuch dostaw, audyt [zobacz: AUDYT], rekomendacje zielonego zespołu [zobacz: ZIELONE ZESPOŁY]).
