Większość instytucji kultury mieści się w budynkach wtórnie zaadaptowanych. Jest wśród nich także architektura historyczna, wymagająca nadzoru konserwatorskiego. O zielonych budynkach można jednak mówić w kontekście nie tylko projektowania nowego obiektu, lecz także użytkowania. Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego zwraca uwagę na to, że budynek zrównoważony to taki, który jest „oszczędny, komfortowy i stworzony z poszanowaniem środowiska naturalnego […]. Na wszystkich etapach życia takiego budynku uwzględnia się metody oszczędzania zasobów naturalnych i dbania o środowisko” (zobacz).Przeanalizuj, w jaki sposób w Twojej instytucji zarządza się zasobami, i podejmij działania na rzecz optymalizacji zużycia energii i wody oraz zmniejszenia produkcji odpadów. Działania naprawcze mogą dotyczyć zarówno obsługi infrastruktury, jak i wyboru dostawców „zielonej energii”. Następnym krokiem jest ewentualna wymiana urządzeń na energooszczędne – o ile te, które posiadacie, są niesprawne. Można też zainwestować w infrastrukturę pozwalającą na produkcję energii odnawialnych. Zrównoważony budynek działa dobroczynnie na samopoczucie użytkowniczek i użytkowników – poprzez przestrzenie, w których komfortowo spędza się wspólnie czas. Jest również harmonijnie wkomponowany w otaczającą przyrodę oraz dostosowuje się do zmiennych warunków.
KROK 1
Głównym celem na tym etapie są praktyki oszczędnościowe w korzystaniu z wody, urządzeń ciepłowniczych, chłodniczych i elektrycznych.
Zmniejszenie zużycia wody
Można to osiągnąć dzięki korzystaniu z perlatorów, czyli nakładki zamontowanej u wylotu kranu lub prysznica, która napowietrza wylewającą się wodę, zwiększając objętość strumienia. Obecnie to rozwiązanie jest stosowane domyślnie, warto jednak sprawdzić zainstalowane w budynku baterie, szczególnie starsze modele. Perlator zmniejsza zużycie wody od 15% do nawet 60%. W oszczędzaniu wody pomocne są także podwójne przyciski przy spłuczce, które spłukują toaletę przy użyciu 3 lub 6 litrów wody. Ważne, żeby te oznakowania były widoczne. Jeżeli w organizacji nie ma wodomierzy, warto je zamontować.
Zmniejszenie zużycia energii
Wyłączaj sprzęty, których nie używasz. Nie zostawiaj urządzeń elektrycznych podłączonych do gniazdka w trybie czuwania. Korzystaj z listew, do których można podpinać sprzęty. W ten sposób nie będziesz musiał(a) wyłączać pojedynczych urządzeń.
Kontrolowanie temperatury
Warto zadbać o to, żeby pomieszczenia nie były przegrzane. Można to zrobić chociażby przy pomocy czujników mierzących temperaturę. Bezpośrednie promieniowanie słońca na okna ograniczysz poprzez stosowanie zewnętrznych osłon – typu markizy lub zewnętrzne rolety. Przydatne jest też umieszczenie termostatów na grzejnikach, należy jednak dbać o to, żeby ich nie zasłaniać ani nie zakrywać. Przy krótkim i regularnym wietrzeniu nie trzeba zamykać zaworów grzejnikowych. Powinno się to jednak robić w sytuacji, kiedy okna są uchylane na dłużej, ponieważ ciepło wydostaje się na zewnątrz. Podobna zasada dotyczy klimatyzacji. Kiedy ją włączasz, zamknij okna. Pracowniczki i pracownicy powinni zostać poinformowani o optymalizowaniu działania klimatyzacji lub należy odgórnie wprowadzić odpowiednie ustawienia. System klimatyzacyjny wymaga także regularnych przeglądów – w innym bowiem wypadku pobiera więcej energii, niż powinien (zobacz).
Właściwe oświetlenie
Staraj się wykorzystywać światło naturalne tam, gdzie tylko jest to możliwe. Dopasuj też oświetlenie do charakteru wykonywanej pracy – czasami potrzebujesz punktowego (np. do czytania), a niekoniecznie ogólnego. Na energooszczędność systemu oświetleniowego wpływa także jego konserwacja. Zadbaj o jego regularne czyszczenie.
Odpowiednia selekcja odpadów i ich redukcja
Warto przyjrzeć się wykonywanym zakupom oraz odpowiedniej segregacji śmieci. Świadomy wybór produktów pod kątem opakowania można sprowadzić do zasady: im go mniej, tym lepiej. Ewentualnie pozostaje wybór opakowania wielokrotnego użytku albo z materiałów recyklowanych. Wybieraj produkty, których można ponownie użyć, i umieszczaj je w odpowiednich pojemnikach.
KROK 2
Na tym etapie rozważ podpisanie umowy z zielonym dostawcą energii oraz zakup odpowiedniego wyposażenia budynku, czyli urządzeń energooszczędnych i zmniejszających zużycie wody.
Energia ze źródeł odnawialnych
Podpisz umowę z dostawcą energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych.
Energooszczędny sprzęt
Taki sprzęt to urządzenia o wysokich standardach energetycznych. Najwyższa klasa energetyczna to A+++. Warto szukać na urządzeniach logotypów Energy Star – jest to program promujący produkty energooszczędne. Definiuje maksymalne pobory mocy w trybie pracy, czuwania i wyłączenia.
Czujniki ruchu
Dzięki czujnikom światło (np. energooszczędne żarówki) włącza się na określony czas po wykryciu ruchu. Dobrze się sprawdza w miejscach używanych często, ale krótko, takich jak klatki schodowe, korytarze oraz łazienki. Używanie czujników ruchu w kranach pozwala na ograniczenie zużycia wody.
Zbieranie deszczówki
Ze względu na zmiany klimatyczne coraz częściej pojawiają się intensywne ulewy, podczas których na 1 m2 powierzchni może spaść kilkadziesiąt litrów wody. Jednocześnie znaczna jej ilość nie wnika w glebę i nie zasila wód podziemnych. Biorąc pod uwagę te okoliczności, warto zbierać i magazynować wodę opadową w odpowiednich zbiornikach. Można ją potem wykorzystywać do różnych celów. Najprostszym z nich jest podlewanie roślin w budynku albo ogrodzie. Zbiorniki mogą też być podpięte pod system, który oczyszcza wodę i doprowadza ją do toalety. Można również zastanowić się nad założeniem ogrodu deszczowego. Utrzymuje on wodę w gruncie – nie odparowuje ona i reguluje temperaturę oraz wilgotność na danym terenie (obniża efekt „wyspy ciepła”). Ogród może być też elementem wodnego placu zabaw (zobacz: PRZYRODA).
KROK 3
Na tym etapie rekomendujemy zakup bardziej zaawansowanych elementów infrastruktury wspierającej energooszczędność budynków. Warto w nie zainwestować także ze względu na coraz bardziej rygorystyczne regulacje Unii Europejskiej związane ze standardem energooszczędności. Remontowane i nowo budowane budynki będą musiały się charakteryzować bardzo niskim zapotrzebowaniem na energię.
Przy projektowaniu nowej siedziby warto zwrócić uwagę na następujące kryteria, przygotowane przez Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego:
1. Efektywne wykorzystanie zasobów, zwłaszcza nieodnawialnej energii i wody.
2. Zapewnienie zdrowego i komfortowego środowiska dla użytkowników(-czek) budynku.
3. Odpowiedzialność względem otoczenia i lokalizacji budynku.
4. Elastyczność i możliwość readaptacji budynku oraz instalacji i urządzeń w budynku jako sposoby na ochronę zasobów i oszczędność.
5. Zastosowanie systemów zarządzania budynkiem, monitorujących i sterujących urządzeniami oraz instalacjami w celu minimalizacji zużycia energii i innych zasobów.
6. Minimalizacja ilości produkowanych odpadów i recykling.
7. Unikanie toksycznych i innych szkodliwych emisji (zobacz).
8. Wykorzystanie do budowy materiałów przyjaznych dla środowiska, czyli spełniających m.in. jedno z kryteriów:
– wykonane z materiałów recyklingowych, odpadów rolniczych,
– przy ich produkcji nie są eksploatowane surowce naturalne,
– przy ich wytwarzaniu, niszczeniu czy naprawie minimalizowane jest negatywne oddziaływanie na środowisko,
– przy ich produkcji oszczędza się energię i wodę,
– przyczyniają się do zdrowego i bezpiecznego środowiska wewnętrznego,
– wyprodukowano je lokalnie.
Energooszczędna izolacja
Pozwala na ograniczenie strat ciepła i chroni przed przegrzaniem budynku. Może polegać na pogrubieniu termoizolacji albo zastosowaniu materiału o lepszej właściwości termicznej.
Energooszczędna wentylacja
Straty ciepła w budynku można ograniczyć poprzez grubość lub jakoś izolacji, minimalizację mostków cieplnych albo poprzez odpowiednią wentylację. W wielu istniejących budynkach wentylacja naturalna nie działa w odpowiedni sposób. Dlatego aby lepiej zarządzać jakością powietrza i temperaturą, warto zastanowić się nad wykorzystaniem wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Pozwala ona na kontrolowany wypływ i nawiew powietrza do budynku, łącząc je z wymianą ciepła w centrali wentylacyjnej. Jej działanie można opisać na takim przykładzie: zimne powietrze zasysane z zewnątrz przechodzi przez wymiennik ciepła i ogrzewa się od zużytego powietrza usuwanego z wnętrza budynku.
Pompa ciepła
Jest to system wykorzystujący energię zgromadzoną w gruncie, pobierający ciepło z powietrza zewnętrznego lub wykorzystujący energię hydrotermalną. Pompa ciepła obniża emisję CO2 i nie produkuje spalin. W budynkach nie ma palnego paliwa, a więc są one wówczas bezpieczne dla użytkowników i użytkowniczek. Pompy ciepła wymagają zasilania energią elektryczną – warto więc zwrócić uwagę na dostawców oferujących prąd ze źródeł odnawialnych.
Instalacja fotowoltaiczna
Pozwala na wytworzenie energii elektrycznej z promieniowania słonecznego – współpracuje np. z pompą ciepła, która wykorzystuje prąd wyprodukowany w ten sposób. Zaletą takiej instalacji jest fakt, że samodzielnie wytwarza się energię potrzebną do funkcjonowania budynku, dzięki czemu można obniżyć koszty eksploatacji (zobacz).
System do wody szarej
Woda szara to woda ściekowa, która wytwarzana jest podczas codziennych czynności – np. kąpieli czy mycia naczyń. W ramach systemu jej odzyskiwania woda z umywalki, prysznica czy zlewu przechodzi przez różne poziomy filtracji – tak że może być ponownie używana. Można ją wykorzystać w zasadzie do wszystkiego – także do picia. Istotnym wyzwaniem jest jednak sposób jej filtracji (zobacz).
Energooszczędna serwerownia
Modernizacja systemu klimatyzacyjnego może być przeprowadzona pod kątem wykorzystania ciepła z serwerowni do ogrzewania innych pomieszczeń. Nowoczesne systemy klimatyzacyjne umożliwiają także chłodzenie przy minimalnym zapotrzebowaniu na energię (zobacz).
Zaawansowane systemy sterowania i automatyzacja systemu energetycznego
Pozwalają one ograniczyć zużycie w tych częściach budynku, z których nikt nie korzysta (albo mało kto), bądź zoptymalizować wytwarzanie, rozprowadzanie i emisję ciepła w budynku. Warto wziąć pod uwagę systemy: optymalizujące jakość powietrza w pomieszczeniach przy minimalnym zużyciu energii, obniżające temperaturę ciepłej wody użytkowej czy sterujące oświetleniem (poprzez przyciemnianie lamp w zależności od światła dziennego i stopnia użytkowania pomieszczenia). Ruch osłon przeciwsłonecznych kontrolujących ilość ciepła i światła dostarczanych do budynku także może zostać zautomatyzowany (zobacz).
Kolor ścian
Przy planowanym remoncie można wybrać jasne i ciepłe kolory farb, które dobrze odbijają światło. Dają one wrażenie przestronności pomieszczeń i optycznie je powiększają.
