Instytucje kultury na co dzień tętnią życiem. Spotyka się w nich wiele osób z różnymi doświadczeniami i wiedzą. Skorzystaj z tego, planując prośrodowiskowe inicjatywy wśród pracowników i pracowniczek. Może się okazać, że w zespole są już osoby, które wprowadzają zmiany w mniej formalny sposób.
Instytucja może wspierać proekologiczne działania m.in. poprzez edukację – czyli informowanie osób zatrudnionych o dostępnych rozwiązaniach (takich jak picie kranówki) oraz o wprowadzanych zmianach (np. bazie materiałów biurowych dla różnych działów). Instytucja ma także wpływ na praktyki codzienne. Dotyczy to przede wszystkim ekologicznego łańcucha dostaw, zielonych przetargów i zakupów ekologicznych produktów.
KROK 1
Na tym etapie skup się przede wszystkim na minimalizacji zużycia zasobów, wyborze zrównoważonych środków transportu i edukacji wewnątrz instytucji.
Ekologiczny potencjał pracowniczy
Warto przyjrzeć się już istniejącym prośrodowiskowym zachowaniom pracowniczek i pracowników. Być może w zespole są osoby, które z własnej inicjatywy edukują innych o prawidłowej segregacji śmieci, dzielą się wiedzą na temat materiałów z recyklingu albo interesują się ekologicznymi praktykami w zarządzaniu czasem pracy. Dobrze jest się więc zorientować, w których obszarach możesz skorzystać z doświadczenia pracowniczego. Inspiracja płynąca z codziennych praktyk jest dobrym początkiem do wprowadzania bardziej złożonych procesów (zobacz: ZIELONE ZESPOŁY).
Edukacja ekologiczna
Wiedza, zainteresowania i umiejętności ludzi z zespołu są niezwykle cenne w rozpowszechnianiu dobrych praktyk ekologicznych. Ważne narzędzia edukacyjne stanowią klarowne instrukcje i zalecenia, ale też zapewnienie niezbędnej infrastruktury. Przykładowo: jeżeli chcecie zacząć pić kranówkę, ustalcie to z całym zespołem, a także zapewnijcie karafki i szklanki. Odpowiednią segregację śmieci wesprzyj infografikami z przykładami, co i dokąd powinno trafić. W niektórych instytucjach usuwa się kosze z poszczególnych pomieszczeń i ustawia je w tych miejscach, w których jest przestrzeń na kilka kubłów do segregacji. Instrukcje lub zachęty dotyczące zrównoważonych sposobów korzystania z zasobów warto umieszczać w widocznych miejscach. Należy także wspierać powstawanie wewnętrznych kółek samokształceniowych, w ramach których pracownicy i pracowniczki mogą dzielić się wiedzą na temat ekologii (zobacz: PRACOWNICZKI i PRACOWNICY, ZIELONE ZESPOŁY).
Wyłączanie nieużywanych sprzętów
Zawsze wyłączaj wszystko, czego nie używasz, i nie zostawiaj urządzeń elektrycznych podłączonych do gniazdka w trybie czuwania. Korzystaj z listew, do których można podpinać urządzenia. W ten sposób nie będziesz musiał(a) wyłączać pojedynczych sprzętów.
Picie kranówki
W polskich miastach można pić wodę z kranu bez przegotowania. Zazwyczaj niepotrzebny okazuje się nawet filtr – zgodnie z normami Unii Europejskiej woda z kranów jest wielokrotnie filtrowana. Bywają jednak osoby oporne w tej kwestii. Niektórym woda z kranu nie smakuje (rozwiązaniem może być dodanie mięty czy cytryny), bywa też tak, że zły stan rur sprawia, iż woda okazuje się niezdatna do picia (wówczas niezbędne jest pozostawienie filtrów).
Zachęcaj uczestników i uczestniczki organizowanych wydarzeń do przynoszenia ze sobą wielorazowych butelek. Upewnij się też, że mają łatwy dostęp do wody. Zadbaj o to, by butelki wielorazowe były dostępne w sprzedaży na miejscu. Jeśli konieczna jest woda butelkowana – to w szklanych butelkach (zobacz: BUDYNEK oraz TECHNOLOGIE INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE)
Kontrolowanie temperatury
Warto zadbać o to, żeby pomieszczenia nie były przegrzane. Przydatne jest umieszczenie termostatów na grzejnikach, ale należy pamiętać, żeby ich nie zasłaniać ani nie zakrywać. Przy krótkim i regularnym wietrzeniu nie trzeba zamykać zaworów grzejnikowych. Powinno się to robić w sytuacji, kiedy okna są uchylane na dłużej, ponieważ ciepło wydostaje się wtedy na zewnątrz. Podobna zasada dotyczy klimatyzacji. Kiedy włączacie klimatyzację, zamykajcie wszystkie okna. Pracowniczki i pracownicy powinni zostać poinformowani o optymalizowaniu działania klimatyzacji lub odpowiednie ustawienia należy wprowadzić odgórnie. System klimatyzacyjny wymaga także regularnych przeglądów – w innym bowiem wypadku pobiera więcej energii, niż powinien (zobacz: https://20stopni.pl).
Właściwe oświetlenie
Staraj się wykorzystywać światło naturalne tam, gdzie to ty6lko możliwe, oraz dopasować jego natężenie do charakteru wykonywanej pracy. Czasami potrzebujesz oświetlenia punktowego (np. do czytania), a niekoniecznie ogólnego. Na energooszczędność systemu oświetleniowego wpływa także jego konserwacja. Zadbaj więc o jego regularne czyszczenie.
Redukcja odpadów
Warto przyjrzeć się wykonywanym zakupom oraz odpowiedniej segregacji śmieci. Należy przy tym zadbać o świadomy wybór produktów pod kątem ich opakowania. Zazwyczaj oznacza to, że im mniej opakowania – tym lepiej. Ewentualnie pozostaje wybór opakowania wielokrotnego użytku albo z materiałów recyklowanych. Wybieraj produkty, których można ponownie użyć, i umieszczaj je w odpowiednich pojemnikach.
Ograniczenie zużycia plastiku
Działania w tej kwestii mogą wspierać takie praktyki jak picie wody z kranu w szklankach, a nie z plastikowej butelki. Warto zastanowić się nad całkowitym wycofaniem jednorazowego plastiku z organizacji. Można to zrobić na różne sposoby. Jednorazowy plastik jest używany często podczas cateringów. Warto więc przyjrzeć się alternatywnym rozwiązaniom, takim jak korzystanie z naczyń i sztućców wielokrotnego użytku. Jeśli już musisz użyć „jednorazówek”, wybierz te wykonane z materiałów kompostowalnych (z trzciny cukrowej, kukurydzy) lub – w dalszej kolejności – biodegradowalnych (z otrębów, drewna, papieru; zobacz: PRODUKCJA WYDARZEŃ, PRODUKCJA: MATERIAŁY).
Ręczniki papierowe albo suszarki do rąk
Żadne z tych rozwiązań nie jest idealne. Z ręczników korzysta się jednorazowo, ale suszarki także zużywają zasoby. Wszystko zależy od sposobu produkcji prądu, jego poboru oraz sposobu utylizacji odpadów. Jeżeli w instytucji nadal używa się ręczników papierowych, warto wybierać te, które pochodzą z recyklingu. Pamiętaj, że gdy są one zabrudzone, trafiają do odpadów zmieszanych, a więc nie ma możliwości ich ponownego wykorzystania. W miejscach, w których udostępnia się ręczniki papierowe, powinna się pojawić informacja, że do wytarcia dłoni wystarczy jeden arkusz. Suszarki, które osuszają ręce poprzez nieogrzane powietrze (w ciągu 12 do 20 sekund) i pobierają mniej prądu (około 1,5 kW zamiast 2,4 kW), to zdecydowanie bardziej zrównoważony wybór niż ręczniki (zobacz).
Jadłodzielnia
Pomysły na dzielenie się jedzeniem mogą się przejawiać w bardzo zróżnicowany sposób. Należą do nich jadłodzielnie. Są to lodówki lub szafki zakładane w ogólnodostępnych miejscach. Na pojemnikach z jedzeniem powinna być informacja o terminie przydatności.
Baza materiałów biurowych
Warto dzielić się materiałami, a nie kupować osobne zestawy do pracy dla każdego działu. Pamiętaj, żeby korzystać z nich w racjonalny sposób.
Zrównoważony transport
Można go praktykować na różne sposoby: dojazd do pracy rowerem czy komunikacją publiczną albo podwożenie się samochodami. Podróże służbowe odbywają się czasami za pomocą własnych lub wynajętych aut. Można się zastanowić nad różnego rodzaju zachętami dla pracowników i pracowniczek, tak aby decydowali się na korzystanie ze zrównoważonego transportu. Warto też zdefiniować, jakie podróże można odbywać jakimi środkami – np. że krajowe podróże służbowe nie obejmują lotów, natomiast liczba lotów międzynarodowych w ciągu roku nie może przekraczać ściśle określonego limitu.
KROK 2
Na tym etapie wspieraj zachowania ekologiczne, organizując zielone przetargi z kryterium środowiskowym, promując spółdzielczość oraz kupując ekologiczne usługi i produkty. Pozwala to na ograniczenie śladu węglowego instytucji poprzez wpływ na łańcuch dostaw. Przygotowując Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), warto rozważyć wpisanie takich punktów jak: potwierdzenie złożenia sprawozdań środowiskowych, wykorzystywanie materiałów z recyklingu i/lub ekologicznych, kryteria środowiskowe (np. w jaki sposób firma zmniejsza ślad środowiskowy), bieżące śledzenie rozwiązań zrównoważonych i niezwłoczne informowanie klienta o ich wdrożeniu. Podczas opracowywania SIWZ należy także zwrócić uwagę na inne cele związane ze zrównoważonym rozwojem – np.: stabilność zatrudnienia w firmie (umowy o pracę) czy zapewnianie równych szans (opis zespołu, polityka wynagrodzeń). Przykład takiego przetargu przeprowadzonego przez Zachętę znajdziesz tutaj.
Ograniczenie zużycia wody
Korzystanie ze zmywarki pozwala zmniejszyć zużycie wody minimum trzykrotnie w porównaniu z myciem ręcznym.
Listwy do wyłączania urządzeń z trybu stand-by
Urządzenia pozostawione w trybie czuwania pobierają energię elektryczną. Zaleca się więc podłączanie sprzętów do jednej listwy, którą można wyłączyć pojedynczym gestem. W komputerach warto dodatkowo korzystać z funkcji oszczędzania energii.
Wielofunkcyjne sprzęty
Warto zainwestować w sprzęt, który posiada kilka funkcji naraz – np. drukarka, kopiarka i skaner w jednym.
Ekologiczne środki czystości
Wybieraj produkty z certyfikatem EU Ecolabel lub te oparte na naturalnych składnikach, nietestowane na zwierzętach. Warto zwrócić uwagę na ekologiczne opakowanie – powinno ono być duże, zrobione z tworzywa z recyklingu lub do ponownego przetworzenia (np. szklane) i nadawać się do ponownego uzupełnienia. Ekologiczne środki czystości są często droższe, dlatego można wprowadzać je stopniowo. Może się okazać, że to dobry moment na weryfikację dotychczasowych obowiązków firmy sprzątającej. Pewnym rozwiązaniem jest np. decyzja o sprzątaniu biura rzadziej, za to naturalnymi środkami.
Ekologiczne opakowania
Głównym celem opakowania jest ochrona produktu – powinno ono więc być stosunkowo trwałe. Papierowe opakowania mogą być wielokrotnie wykorzystywane. Jeżeli planujesz zakup nowych, wybierz papier z recyklingu. W przypadku przesyłek wymagających zabezpieczenia przed wilgocią użyj plastikowego opakowania z recyklingu. Poinformuj też odbiorcę, że może ono zostać użyte ponownie. Jako materiał wypełniający mogą służyć np. skropak czy wypełnienia papierowe zamiast tworzyw sztucznych. Unikaj opakowań wykonanych z różnych materiałów – takich jak folia bąbelkowa i papierowa koperta. Trudno je od siebie oddzielić, a przez to też ciężko się je segreguje. Staraj się także nie używać tzw. plastików oksydegradowalnych – produkowanych z ropy i rozkładających się na miniaturowe cząsteczki plastiku, które przedostają się do źródeł wody. Szkodzą one bowiem nawet bardziej niż zwykłe plastiki. Jeżeli nie wiesz, jakie opakowanie wybrać, szukaj tych z certyfikatami: FSC, PEFC, SFI (zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY).
Ekologiczny papier
Może to być papier niebielony, niechlorowany albo taki z recyklingu, pochodzący z odpowiedzialnych plantacji czy z odpowiednim certyfikatem (zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY). Warto wykorzystywać papier o możliwie niskiej gramaturze.
Zrównoważony transport
Zamontuj niedaleko budynku stojaki na rowery i zgłoś zapotrzebowanie na stację rowerów miejskich.
KROK 3
Na tym etapie ważne są działania systemowe, które będą wspierać prośrodowiskowe zachowania.
Cyfryzacja dokumentów
W instytucjach wytwarza się i przechowuje dużą liczbę dokumentów. Elektroniczny Obieg Dokumentów (EOD) – system informatyczny do zarządzania obiegiem zadań oraz pism – umożliwia oszczędność czasu, materiałów oraz pieniędzy. Dzięki niemu łatwiej jest np. odnaleźć potrzebną umowę czy kontrolować ścieżki przekazywania konkretnych dokumentów. EOD usprawnia także komunikację między pracownikami i pracowniczkami. Korzystając z takiego systemu, nie zużywasz dużej ilości papieru i tonerów. Warto pamiętać, że obsługa EOD wymaga odpowiednich kompetencji cyfrowych oraz zakupu specjalnego oprogramowania. System ten może być rozszerzony o Elektroniczną Skrzynkę Podawczą (ESP). Najbardziej popularną w Polsce jest platforma ePUAP, wykorzystywana w sektorze publicznym.
Warto pamiętać, że samo wprowadzenie EOD nie jest równoznaczne z działaniem proekologicznym (zobacz). Decyzja o wdrożeniu takiego systemu powinna się wiązać z optymalizacją zużycia energii w instytucji. Warto też zaopatrzyć się w energooszczędne sprzęty (od komputerów po serwery) oraz zoptymalizować działanie sieci poprzez konsolidację serwerów lub wykorzystanie „chmury” (zobacz: TECHNOLOGIE INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE). Ponadto działanie serwerowni powinno być zaprojektowane pod konkretne potrzeby danej instytucji – tak aby energia elektryczna była pobierana tylko wtedy, kiedy jest to konieczne. Warto zainwestować w dostawcę prądu pochodzącego ze źródeł odnawialnych.
Zrównoważony transport
Wspieraj transport niskoemisyjny i funkcjonalny. Twoja instytucja może wspierać osoby wybierające komunikację publiczną poprzez finansowanie biletów miesięcznych. Inne sposoby to: stworzenie udogodnień dla rowerzystek i rowerzystów w postaci miejsc parkingowych albo rowerowni, współfinansowanie stacji rowerów miejskich, zakup rowerów lub hulajnóg dla instytucji, zainstalowanie prysznica i udostępnienie miejsc, w których można trzymać sprzęt oraz ubrania na zmianę. Wybór zrównoważonego środka transportu powinien być także brany pod uwagę podczas przewożenia obiektów, np. dzieł sztuki.
Zachęcanie do diety roślinnej
Nadmierne spożycie produktów odzwierzęcych odbija się na środowisku. Dieta jest indywidualnym wyborem każdej osoby i wpływa na nią wiele kwestii. Nie tylko nawyki, ale także potrzeby wynikające ze stylu życia czy stanu zdrowia. Dla zainteresowanych osób, które chciałyby się dowiedzieć czegoś więcej o diecie roślinnej można zorganizować prezentację dotyczącą tego tematu.
